Śmiało kroczyć tam, gdzie nie dotarło jeszcze żadne prawo!
W związku ze zbliżającą się pięćdziesiątą rocznicą lądowania statku kosmicznego Apollo 11 na Księżycu, postanowiono zwrócić uwagę na problem ochrony miejsc lądowania misji księżycowych. Dwóch Senatorów, Gary C. Peters oraz Ted Cruz, wniosło do Senatu USA projekt ustawy o zobowiązaniu każdej agencji federalnej wydającej licencje na prowadzenie działalności w przestrzeni kosmicznej do uwzględnienia – jako wymogu takich licencji – umowy dotyczącej zachowania oraz ochrony miejsca lądowania Apollo 11 (a bill to require any Federal agency that issues licenses to conduct activities in outer space to include in the requirements for such licenses an agreement relating to the preservation and protection of the Apollo 11 landing site, and for other purposes). Ustawa ta może być określana również jako ustawa o małym kroku do ochrony dziedzictwa ludzkości w kosmosie (One Small Step to Protect Human Heritage in Space Act). Mimo tytułu tego aktu prawnego, wydaje się, iż nie dotyczy on wyłącznie misji Apollo 11.
W ocenie projektodawców (sekcja 2):
– lądowanie statku kosmicznego Apollo 11 oraz pierwsze – pozaziemskie – ślady stóp człowieka stanowią niezrównane osiągnięcie w historii i efekt pracy ponad 400.000 osób; osoby te korzystały z dorobku pionierów nauki oraz inżynierii ze wszystkich zakątków świata;
– wśród tysięcy osób, które przyczyniły się do sukcesu misji Apollo 11 są Afroamerykanki, takie jak Katherine Johnson, Dorothy Vaughn, Mary Jackson i Dr Christine Darden; Katherine Johnson pracowała w NASA przez 35 lat i obliczyła m.in. trajektorię lądowania statku kosmicznego Apollo 11;
– lądowanie statku kosmicznego Apollo 11 zostało dokonane w imieniu całej ludzkości; Neilowi Armstrongowi i Buzzowi Aldrinowi towarzyszyły przesłania pokoju od przywódców ponad 70 krajów;
– „miejsca” lądowania statku kosmicznego Apollo 11 na Księżycu, automatycznych statków kosmicznych, których lądowania poprzedziły misję Apollo 11 oraz załogowych i automatycznych statków kosmicznych, których lądowania nastąpiły po misji Apollo 11 stanowią wyjątkową i uniwersalną wartość dla ludzkości;
– wspomniane miejsca lądowania:
(a) to pierwsze – pozaziemskie – stanowiska archeologiczne, dotyczące ludzkiej działalności;
(b) dostarczają dowodów na pierwsze osiągnięcia ludzkości w dziedzinie podróży kosmicznych i eksploracji przestrzeni kosmicznej; i
(c) zawierają artefakty i inne dowody działalności człowieka w kosmosie; są one potencjalnym źródłem wiedzy kulturowej, historycznej, archeologicznej, antropologicznej, naukowej i inżynierskiej;
– ze względu na to, że przedsiębiorcy oraz kolejne państwa uzyskują zdolność lądowania na Księżycu, konieczna jest m.in. ochrona miejsc lądowania Apollo 11 i innych historycznych miejsc lądowania w kosmosie oraz tego, co te miejsca reprezentują;
– w dniu 20 lipca 2011 r. NASA opublikowała wytyczne pn. „NASA’s Recommendations to Space-Faring Entities: How to Protect and Preserve the Historic and Scientific Value of U.S. Government Lunar Artifacts”;
– w marcu 2018 r. Biuro Polityki Naukowej i Technologicznej opublikowało raport pt. „Protecting & Preserving Apollo Program Lunar Landing Sites & Artifacts„;
– miejsce lądowania Apollo 11 i inne podobne historyczne miejsca lądowania w kosmosie zasługują na ochronę prawną; chodzi tu przede wszystkim o przeciwdziałanie zakłóceniom tych miejsc oraz otaczających ich środowisk; działania te mają zapobiec nieodwracalnej utracie archeologicznego, antropologicznego, historycznego, naukowego i inżynieryjnego znaczenia tych miejsc i otaczających ich środowisk;
– podmioty prowadzące działalność w przestrzeni kosmicznej z siedzibą poza Stanami Zjednoczonymi mają zdolność lądowania na Księżycu;
– wymogi licencyjne wynikające z niniejszej ustawy mają zastosowanie wyłącznie do „amerykańskiej” działalności w przestrzeni kosmicznej; ich skuteczność wobec podmiotów prowadzących działalność w kosmosie i mających siedzibę poza USA jest ograniczona;
– umowa międzynarodowa o ochronie miejsca lądowania Apollo 11 i innych podobnych historycznych miejsc, wymagająca przestrzegania zaleceń opisanych w szczególności w „NASA’s Recommendations to Space-Faring Entities: How to Protect and Preserve the Historic and Scientific Value of U.S. Government Lunar Artifacts”, byłaby wystarczająca do ochrony miejsca lądowania Apollo 11 i innych podobnych historycznych miejsc;
– w ocenie Kongresu, Prezydent USA powinien wystąpić z inicjatywą dyplomatyczną w zakresie wynegocjowania wspomnianej umowy międzynarodowej.
Treść motywów projektowanej ustawy o małym kroku do ochrony dziedzictwa ludzkości w kosmosie wydaje się przemawiać za tezą, iż ustawa ta nie dotyczy wyłącznie miejsca lądowania statku kosmicznego Apollo 11. Regulacje tego aktu prawnego obejmą w zasadzie wszystkie miejsca lądowania amerykańskich statków kosmicznych (załogowych i automatycznych) na Księżycu oraz otaczające je środowiska. Rozstrzygające w tym zakresie będą wytyczne ujęte w „NASA’s Recommendations to Space-Faring Entities: How to Protect and Preserve the Historic and Scientific Value of U.S. Government Lunar Artifacts” oraz podobne rekomendacje wydane w przyszłości przez NASA.
Wątpliwe natomiast wydaje się to, aby udało się zawrzeć umowę międzynarodową, o której wspomniano w motywach omawianego projektu. Obecnie, na Księżycu krzyżuje się zbyt wiele interesów, zbyt wielu „space-faring entities”. Interesy te nierzadko są rozbieżne.
Odnosząc się do projektowanych przepisów o wymogach licencyjnych (sekcja 3) warto zauważyć, iż przewidują one m.in. możliwość nałożenia odpowiedniej kary grzywny za naruszenie wymogów licencyjnych w zakresie ochrony historycznych miejsc lądowania na Księżycu. Poniżej, projektowana regulacja sekcji 3 ustawy o małym kroku do ochrony dziedzictwa ludzkości w kosmosie.
SEC. 3. LICENSING REQUIREMENTS CONCERNING PRESERVATION OF HISTORIC LUNAR LANDING SITES.
(a) In General.—Beginning not later than 90 days after the date of the enactment of this Act, any Federal agency that issues a license to conduct an activity in outer space shall require each applicant for such a license—
(1) to agree to abide by the recommendations described in subsection (b); or
(2) in the case of an activity that requires a license from more than one Federal agency, to certify (as described in paragraph (1) or (2), as applicable, of section 1746 of title 28, United States Code) that the applicant has submitted an application for a license for such activity to another Federal agency that satisfies paragraph (1).
(b) Recommendations Described.—The recommendations described in this subsection are—
(1) “NASA’s Recommendations to Space-Faring Entities: How to Protect and Preserve the Historic and Scientific Value of U.S. Government Lunar Artifacts” issued by the National Aeronautics and Space Administration on July 20, 2011;
(2) the updates to “NASA’s Recommendations to Space-Faring Entities: How to Protect and Preserve the Historic and Scientific Value of U.S. Government Lunar Artifacts” issued by the National Aeronautics and Space Administration on October 28, 2011; and
(3) any successor heritage preservation recommendations, guidelines, or principles relating to the protection and preservation of Government lunar artifacts issued by the National Aeronautics and Space Administration.
(c) Exemptions.—A Federal agency issuing a license described in subsection (a) may, in consultation with the Administrator of the National Aeronautics and Space Administration, exempt specific activities of an applicant from the historic preservation agreement or certification under subsection (a) if such bona fide activities are determined to have legitimate and significant historical, archeological, anthropological, scientific, or engineering value.
(d) Authority To Assess Penalty Fees.—
(1) IN GENERAL.—A Federal agency issuing a license described in subsection (a) may assess a penalty fee on the holder of such license for conduct that violates one or more of terms of the license relating to the agreement under subsection (a)(1).
(2) AMOUNT.—The penalty fee amount assessed under paragraph (1) shall be—
(A) commensurate with the nature and extent of the violation; and
(B) sufficient to deter future violations.
(e) Activity Defined.—In this section, the term “activity” means an action or endeavor in outer space that—
(1) is intended to be lunar in nature, including lunar orbit, landing, and impact; or
(2) has a greater likelihood than not of becoming lunar in nature, including unintentional orbit and impact.
Omawiany projekt ustawy o małym kroku do ochrony dziedzictwa ludzkości w kosmosie dostępny jest tutaj.
PS W kontekście One Small Step to Protect Human Heritage in Space Act warto zapoznać się z działalnością For All Moonkind, Inc.
Mariusz T. Kłoda
Wpis ten nie stanowi opinii lub porady prawnej w rozumieniu obowiązującego prawa. Ma on wyłącznie informacyjny charakter. Autor wpisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji, podejmowanych na jego podstawie.